I. REWOLUCJA FRANCUSKA – PRZYCZYNY I PRZEBIEG
-Brak wybitnych indywidualności na tronie
-Osłabienie pozycji Francji
-Klęski militarne
-Problemy finansowe monarchii
-Klęski nieurodzaju i załamanie dobrej koniunktury gospodarczej, co spowodowało nędzę, spadek dochodów oraz wzrost zagrożenia buntami
-Odżycie szlacheckich aspiracji politycznych
-Stan trzeci chce udziału we władzy
-„Rewolta arystokratyczna” – król chce ograniczyć uprawnienia parlamentów
5 V 1789 – Stany Generalne → szlachta, duchowieństwo i stan trzeci (głównie wykształceni mieszczanie) → ograniczenie władzy królewskiej, reforma podatkowa, przestrzeganie wolności osobistych → uchwalenie konstytucji, od początku problemem staje się kwestia trybu obrad
17 V 1789 – Zgromadzenie Narodowe (Konstytuanta) →zniesienie świadczeń feudalnych, pozostałości osobistego poddaństwa, dziesięciny kościelnej
rozruchy → rząd stara się uspokoić sytuację na prowincji
26 VIII 1789 – Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela →koncepcja praw „naturalnych” – uniwersalne, niewymagające uzasadnienia i decydujące o charakterze całego systemu prawnego (wolność, własność, braterstwo i opieranie się uciskowi →równość wobec prawa, wolność słowa, tolerancja religijna)
idea „suwerenności ludu (Rousseau) – lud może odwołać sprawujących władzę, lud sam o sobie decyduje, może zmieniać ustrój państwa
król zostaje zmuszony do zatwierdzenia tych uchwał
KONSTYTUANTA 9 VII 1789 – 1 X 1791
PRAWICA: zwolennicy dawnego porządku, arystokracja, zwolennicy monarchii, monarchiści konstytucyjni (anglicy) (prawica umiarkowana)
CENTRUM: najwięcej posłów; „patrioci” konstytucjonaliści, celem Deklaracja Praw i konstytucja, do 1791 najważniejsza rola, umiarkowane dążenia, większość jest zwolennikami monarchii mocno konstytucyjnej
LEWICA: lametyści – równość praw politycznych, zbliżeni do patriotów
konstytucja → władza ustawodawcza → Legislatywa → wybory pośrednie i cenzusowe
władza wykonawcza → król przez ministrów
nowy system administracyjny →decentralizacja, wybory na urzędy
kasacja dóbr kościelnych
VII 1790 – „konstytucja cywilna” kleru →duchowni stają się funkcjonariuszami wybieranymi przez obywateli i opłacanymi przez państwo, obowiązek przysięgi nowemu ustrojowi
- część zwolenników zmian uważała, że rewolucja zatrzymała się w połowie drogi
LEGISLATYWA 1 X 1791 – 21 IX 1792
PRAWICA: „fejanci” ok. 260 posłów, byli lametyści, lafajetyści, lewica Konstytuanty i lewa część patriotów, zwolennicy konstytucji 1791 roku
CENTRUM: 350 posłów, niepewne i chwiejne poglądy polityczne, zwolennicy monarchii konstytucyjnej, jednak nie SA zawziętymi jej zwolennikami, brak osobowości politycznych
LEWICA: ok. 136 posłów; na początku zwarci wewnętrznie, zwolennicy republiki i rozszerzenia katalogu równości; „żyrondyści” – umiarkowani, reprezentowali interesy francuskiej prowincji i średniozamożnego mieszczaństwa, wyprowadzenie rewolucji poza granice kraju w wyniku wojen zewnętrznych; „jakobini” – uważali, że wojna zewnętrzna jest niebezpieczna dla rewolucji w tym momencie, należy najpierw zakończyć i umocnić rewolucję i dopiero wtedy zaatakować, mają mniejszość
-wojna przeciwko Austrii i Prusom → klęski Francji
-frustracja – zapowiedź wielkich zwycięstw, a klęski militarne → radykalizacja, poszukiwanie prawdziwych domniemanych wrogów rewolucji, oskarżenia o zdradę
-idea rewolucyjnego terroru
-VIII 1792 – zamieszki (tzw. II Rewolucja, Dni Sierpniowe), aresztowanie króla, obalenie rządu żyrondystów, rozwiązanie Legislatywy, obalenie monarchii,
-22 IX 1792 – wprowadzenie republiki, ustanowienie Konwentu
-KONWENT: w składzie tylko skrajna lewica; ok. 750 posłów, żyrondyści jako zachowawcza prawica, jakobini (górale) jako lewica, bagno – chwiejni i niepewni jako centrum
-21 I 1793 – ścięcie Ludwika XVI
-narastanie napięć wewnętrznych (obrońcy monarchii i Kościoła przeciw dążącym do zerwania z przeszłością republikanom) → bunty
-walki z kolejną koalicją → trudności finansowe i aprowizacyjne → bunty
-niepowodzenia w wojnie z koalicją, społeczne napięcia i konflikty → radykalizacja polityki, zaostrzanie rywalizacji między ugrupowaniami w Konwencie
-IV 1793 – Komitet Ocalenia Publicznego – brak tu żyrondystów, po kilku miesiącach przejmuje faktyczną władzę w państwie
-VI 1793 – aresztowanie żyrondystów
-zmiany w Komitecie – dominującą rolę zaczyna odgrywać Robespierre
-VII 1793 – nowa konstytucja, zawieszona w oczekiwaniu na lepsze czasy
-IX 1793 – ze składu rządu znika Danton ze swoimi zwolennikami, zwolennikami wyraźną przewagę zdobyli zwolennicy bezkompromisowej walki z wrogami rewolucyjnych przemian (Robespierre, Saint – Just, Couthon)
-celem jakobinów moralne odrodzenie Francji
-kampania dechrystianizacyjna (świątynie Rozumu, kult Istoty Najwyższej), nowe święta nasycone symboliką rewolucyjną, propagowanie rewolucyjnych treści, nowy kalendarz, system miar i wag
-terror (trybunały rewolucyjne) → służył zastraszaniu rzeczywistych i potencjalnych przeciwników rewolucji, ujście dla agresywnych nastrojów, ostateczna broń w rozgrywkach o władzę
-„Rewolucja jak Saturn pożera własne dzieci”
-9 termidora (27 lipca) – aresztowanie Robespierre oraz jego współpracowników, straceni następnego dnia
-termidorianie byli niespójną koalicja polityków o niejednakowych sympatiach, ludzi przede wszystkim pragmatycznych
-decyzje gospodarcze władz zaczęły być korzystne dla zamożnego mieszczaństwa → desperacja wśród najuboższych, rozruchy
-VIII 1795 – nowa konstytucja → w.ust. Rada Pięciuset i Rada Starszych,
w.wyk. Dyrektoriat; ograniczono społeczny zakres uczestnictwa w wyborach; cenzus wieku
-1797 – wybory wygrywają monarchiści → rozłam w Dyrektoriacie, zwycięża grupa, która sięga po wojsko
liczne wojny spowodowały wzrost prestiżu armii, co potwierdziło jeszcze jej użycie w rozgrywkach politycznych
-1796 – klęski wojsk austriackich we Włoszech, dowódcą Bonaparte
na opanowanych przez siebie terenach tworzy zależne od Francji „republiki siostrzane”
-1798 – wyprawa do Egiptu → zawładnięcie tym terenem pozwoliłaby otworzyć drogę do brytyjskich posiadłości w Indiach
-1799 – Napoleon powraca do kraju, spiskowcy (Sieyes i inni) wybierają go na narzędzie kolejnego przewrotu, który pozwoliłby im utrzymać władzę i uśmierzyć niepokoje
18 i 19 brumaire’a (9 i 10 listopada) – zamach stanu → zlikwidowano Dyrektoriat, mianowano trzech konsulów (Sieyes, Bonaparte oraz jeden z żyrondystów)
