Elementarz to pierwsza książka w życiu każdego człowieka, wprowadzająca go w najbardziej podstawowe zagadnienia otaczającego świata. To po prostu książka zawierająca zbiór elementarny liter i cyfr. W dobie XIX-wiecznej były zwyczajowo tak zwane ślabizoki, często pisane odręcznie. Służyły one do łączenia ze sobą sylab, z których dziecko tworzyło podstawowe wyrazy.
Najdawniejsze elementarze
Za najdawniejsze polskie elementarze uznano tak zwane Polskie książeczki potrzebne ku uczeniu się polskiego… Były one wydane w 1539 roku przez Dom Wydawniczy Hieronima Wietora w Krakowie. W roku 1570 pojawiła się na rynku polskim kolejna pozycja wydawnicza nosząca tytuł Nauka krótka ku czytaniu pisma polskiego. Ta książeczka wydrukowana została w Królewcu. Kolejną książeczką do nauki czytania i pisania dla dzieci była pozycja o tytule Dla dziatek nauka czytania pisma polskiego. Była ona wydrukowana w Wilnie w roku 1633.
Elementarz dla szkół parafialnych
W latach 1775–1792 znane w Polsce Towarzystwo Ksiąg Elementarnych, utworzone przez KEN, wydało w roku 1785 Elementarz dla szkół parafialnych. Ta książka uważana była za najbardziej doniosłe dzieło elementarne, pomagające w uczeniu podstaw czytania i pisania.
Okres międzywojnia
W okresie dwudziestolecia międzywojennego ukazywały się kolejne wydania elementarza, które były opracowane na bazie tych z wieku XVIII. Te książki były oczywiście zaktualizowane według ówczesnego obowiązującego wszystkich trendu wymowy i pisowni.
Opóźnienia edukacyjne
Z powodu wielkich opóźnień edukacyjnych dość dużej części ludności, co było związane z okresem zaborów i brakiem dostępu do nauki, w roku 1920 Marian Falski opracował na zamówienie władz polskich dwie wersje Elementarza powiastkowego. Był to elementarz dla dorosłych i dla dzieci. Wśród dorosłych najczęściej ze wspomnianego elementarza korzystali wojskowi, chcący podreperować swoje wykształcenie.
Po wyzwoleniu
W 1945 roku prawa do wydawania Elementarza Mariana Falskiego, który nosił wówczas tytuł Elementarz dla szkół wiejskich, uzyskały Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych. W 1949 roku ukazał się pierwszy powojenny elementarz dla dzieci, uwzględniający elementy, obowiązkowej w tym czasie, ideologii komunistycznej.
Kolejna, unowocześniona wersja elementarza Falskiego, ukazała się w roku 1957 i obowiązywała ona przez siedemnaście kolejnych lat.
Ewa Michałowska-Walkiewicz
