Kolejną elitarną instytucją było Warszawskie Towarzystwo Cyklistów, które założone zostało w 1886 roku z inicjatywy Edwarda Chrapowickiego. Organizowało wyścigi kolarskie, wycieczki szosowe a także imprezy pozasportowe (koncerty, bale, wieczorki). W 1891 roku WTC wydzierżawiło opustoszały teren na Dynasach (przy ul. Oboźnej), gdzie postawiło swoją siedzibę. Był to duży, drewniany pawilon w stylu szwajcarskim, z salą sportową i lokalem klubowym. Obok mieścił się tor dla zawodów, wówczas jeden z najpiękniejszych w Europie, ziemny o obwodzie 383 metrów, a od 1896 roku przykryty dachem. W przeciwieństwie do WTW, WTC był klubem demokratycznym i zrzeszał w swoich szeregach pokaźną liczbę członków ze sfer drobnomieszczańskich, studenckich, a czasem nawet robotniczych. Członkami WTC byli m.in. Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz. Obok działalności ściśle sportowej WTC rozwijało działalność patriotyczną i kulturalno-oświatową wśród społeczeństwa polskiego we wszystkich trzech zaborach. Ponieważ władze carskie nie zezwalały na tworzenie innych stowarzyszeń i klubów sportowych, działacze Towarzystwa zakładali filie WTC prawie we wszystkich większych miastach nazywane Konsulatami WTC.
Program imprez organizowanych przez WTC w 1912 roku był bardzo obfity. Oto jego fragment: „W każdą niedzielę i święto urządzane będą wycieczki turystyczne na rowerach i motocyklach, po jednej w każdym konkursie i przy udziale najmniej trzech członków, pod przewodnictwem kapitanów Towarzystwa lub uproszonych przez nich zastępców, z nagrodami w żetonach pamiątkowych za udział w określonej liczbie wycieczek. XI konkurs na rowerach w sezonie letnim trwać będzie od 31-go marca do października, z nagrodami: 1) za udział w 24 wycieczkach i przejechanie na rowerze najmniej 1,000 wiorst uczestnicy otrzymają żetony złote; 2) za udział w 16 wycieczkach – żetony srebrne; 3) w 8 wycieczkach lub we wszystkich dwudniowych – żetony bronzowe (…) Konkurs opisowy wycieczek: Za opisanie dłuższej wycieczki lub też kilku jednodniowych, odbytych na rowerze lub motocyklu, przeznacza się: 1) żeton złoty; 2) żeton srebrny dla połowy ubiegających się o nagrody. Forma opisu dowolna (…) Wyścigi torowe i szosowe: 1) 8 dni wyścigów torowych krajowych i międzynarodowych; 2) wyścig 100-kilometrowy szosowy, o tytuł „mistrza jazdy” w „Królestwie Polskiem” – dostępny dla wszystkich, z nagrodami w żetonach pamiątkowych; dla członków W.T.C. nagrody specjalne; 3) wyścig dystansowy szosowy dla motocyklistów z nagrodami w żetonach pamiątkowych; 4) 25-wiorstowe i 10-wiorstowe wyścigi szosowe dla członków W.T.C. turystów”. Warto zaznaczyć, że 25 wiorst=26,67 km, zaś 10 wiorst=10,668 km. Większość imprez dostępna była podobnie jak w przypadku WTW dla członków rzeczywistych WTC, ale program ten był na tyle bogaty, że osoby niezrzeszone też mogły brać udział w licznych zawodach. Na łamach „KW” można było przeczytać o wielu z nich np. „Wczorajszym wyścigom otwarcia sezonu W.T.C. na Dynasach, jak zawsze, sprzyjała pogoda. Całe trybuny wokołu toru zapełniły się licznymi miłośnikami sportu kołowego (…) odbył się wyścig „premiowy” na dystansie 10 okrążeń toru. Zdobyli najwyższe premje: 1) Tkaczyk, 2)Kłopotowski, 3)Lenartowicz”.
Trzecia z kolei organizacja, Warszawskie Towarzystwo Łyżwiarskie, powstała w 1893 roku, w momencie, gdy łyżwy stały się ogólnie dostępną rozrywką. Obok sportów łyżwiarskich zajmowała się także propagowaniem gimnastyki, szermierki, tenisa i wrotkarstwa. Ośrodkiem WTŁ od 1895 roku była Dolina Szwajcarska (przy ul. Chopina 1/3), gdzie urządzono ślizgawkę na torze o długości 175 metrów. Urządzano tam konkursy jazdy figurowej np.: „Urządzony wczoraj na terenie lodowym Doliny Szwajcarskiej konkurs jazdy sztucznej na łyżwach dla juniorów udał się bardzo dobrze. Tor był wyśmienity, a bardzo liczna galerja widzów, zamiłowanych łyżwiarzy, przyglądała się zapasom łyżwiarskim, konkursowym, jeździe sztucznej juniorów (…) Do konkursu stanęło 5-ciu łyżwiarzy, z których ćwiczenia obowiązkowe wykonali wszyscy (…) „jazdę dowolną” zaś popisową, każdy w ciągu 3 minut, tylko 4-ch (…) Konkurs rozpoczęty o godz. 7-ej wiecz. zakończył się o godz. 8½ wiecz.”. Na tor nie wpuszczano panczenistów, ponieważ członkowie WTŁ uważali ten sport za rozrywkę dla plebejuszy. Do uprawiania łyżwiarstwa zachęcano czytelników „KW” publikowanymi czasami na pierwszej stronie ogłoszeniami albo artykułami takimi jak np.: „W Dolinie Szwajcarskiej ślizgawkę, korzystając z postawionej latem halli żelaznej, W.T.Ł. urządziło w tym roku pod dachem i na powietrzu. Okazało się to nadzwyczaj praktycznem, gdyż ślizgawka pomimo zupełnej odwilży przez cały prawie zeszły tydzień (+4˚R) czynną była w całej pełni, przy doskonałym lodzie. Rzęsiście oświetlona elektrycznością, z wygodami cieplarnianymi i zupełnie zabezpieczonemi promenadami dla nie ślizgających, z wzorowo utrzymywanym terenem lodowym, doskonałą muzyką, codziennie do W.T.Ł. ściąga doborowe towarzystwo i słusznie uznaną jest za pierwszą w Warszawie”. Wstęp był w miarę przystępny dla wielu osób (20-30 kopiejek, a dla uczniów 5-10).
Warszawie było jeszcze kilkanaście innych ślizgawek m.in. na Dynasach, na stawie w Agrykoli, przy ul. Marszałkowskiej 29. Od 1911 roku funkcjonowała również „Palais de Glac We” – ogromna kryta hala ze sztucznym lodowiskiem, zbudowana przez zamożnego przedsiębiorcę budowlanego Cynamona. Mieściła się na Nowym Świecie 19. Do korzystania z niej zachęcało zamieszczone w „KW” ogłoszenie: „Palais de Glace (…) wspaniała halla ślizgawkowa na lodzie sztucznym, sala ogrzana do 15˚C”. Okazało się jednak, że impreza szybko zbankrutowała. Spowodowała to chciwość właścicieli, którzy za sam wstęp brali 50 kopiejek (drogo), w wyniku czego hala świeciła pustkami. Do tego było tam strasznie chłodno (zimniej niż podano w ogłoszeniu), co dodatkowo zniechęcało klientów.
Bibliografia:
- Grabowski Tadeusz, Z lamusa warszawskiego sportu, Warszawa 1957.
- Kieniewicz Stefan, Warszawa w latach 1795-1914, Warszawa 1976.
- „Kurier Warszawski” 1912.
- Mała Encyklopedia Sportu, red. Kajetan Hądzelek, Warszawa 1985, t. I.
- Mała Encyklopedia Sportu, red. Kajetan Hądzelek, Warszawa 1987, t. II.
- http://http://www.wtc.waw.pl
