Andrew Nagors
Największa bitwa. Moskwa 1941 – 1942
Rebis 2008
Opis walk o Moskwę to niełatwe zadanie. Ta największa w dziejach świata bitwa, a właściwie batalia, gdyż trudno tu mówić o pojedynczej bitwie, a raczej o wieloetapowej kampanii trwała prawie dwa lata. Nie jest łatwo opisać wszystkie aspekty związane z tak długim starciem dwóch armii w którym uczestniczyło około 7 milionów żołnierzy i na który były zwrócone oczy całego świata. Dlatego też autor nie stworzył typowej opowieści wojennej, beletrystycznej. Nie ma tu kolejnych etapów walk, opisu biorących udział w walce oddziałów, ani przedstawienia konkretnych starć. Jest to raczej otoczka społecznopolityczna walk o stolicę ZSRR.
Autor opisuje także zachowanie obu dyktatorów: Hitlera i Stalina, ich charaktery i sposób myślenia w sytuacjach krytycznych. Obaj uważali się za wybitnych strategów co nie było prawdą. To co ich różniło to podejście do swoich oficerów. Hitler dymisjonował tych z których był niezadowolony, natomiast Stalin rozkazywał rozstrzeliwać dowódców po każdej klęsce na froncie. Jednak jak to opisuje autor w miarę jak wojska niemieckie zbliżały się do Moskwy, Stalin zaczął rozumieć, że musi zaufać swoim dowódcom takim jak Wasilewski, Koniew, Rokossowski, Żukow, Woroszyłow. Jego podejście do nich uległo zasadniczej zmianie. Hitler natomiast nie słuchał swoich najlepszych strategów takich jak często w książce przedstawiany Erich von Manstein czy Heinz Guderian, którzy ostrzegali go, że armia niemiecka jest już zmęczona walkami i zbyt słaba aby jednym decydującym uderzeniem zdobyć stolicę ZSRR.
Bardzo ważną dziedziną opisaną przez autora, jest podejście do samej wojny takich polityków jak premier WB Winston Churchill, czy tez prezydent USA Franklin Delano Roosevelt. Ich wspólna decyzja o pomocy militarno-gospodarczej dla ZSRR, bardzo pomogła w zaopatrzeniu wojsk radzieckich. Kolejną sprawą przedstawioną ciekawie w książce jest mało dotąd znana sytuacja w samym mieście przed nadejściem Niemców, a także podczas oblężenia. W Moskwie wybuchła panika. Wojska NKWD w okrutny sposób spacyfikowały miasto zabijając wielu mieszkańców. Stalin do końca nie mógł się zdecydować, czy opuścić miasto czy tez zostać w nim do końca. Namówiony przez Żukowa został. Fakt ten miał wielki wpływ na morale obrońców. Autor dużo miejsca poświęca walce wywiadów. To wywiad zapewnił Stalina, że Japonia nie uderzy na ZSRR, dzięki temu Stalin mógł rozkazać przerzucić ponad 1 mln żołnierzy z Azji na front. To wsparcie pozwoliło na ocalenie miasta, a także na kontrofensywę która odrzuciła Niemców od Moskwy.
Autor słusznie podkreśla wagę tej bitwy, gdyż klęska pod Moskwą obaliła mit niezwyciężoności armii niemieckiej. Reasumując dzieło wybitne, w ciekawy sposób opisujące polityczno-obyczajowy klimat otaczający walki o Moskwę. Autor w ciekawy sposób opisuje zachowanie nie tylko przywódców państw uczestniczących w wojnie, ale także zwykłych ludzi których ta wojna dotknęła najbardziej. Polecam wszystkim którzy interesują się tematyką II wojny światowej. Książka ta w bardzo interesujący sposób poprowadzi czytelnika zarówno przez pola walk, jak i przez meandry polityki, która jak zawsze towarzyszy wszelkim konfliktom.
Ireneusz Piątek
