Za oknem szarości zaczynają dominować, a to oznaka nieubłaganego nadejścia jesieni. Wraz z tym czasem nasz nastrój lubi podupadać oraz wprowadzać się w stan melancholii. Na takie dni, pełne jesiennych przemyśleń doskonale nadaje się dzieło Nighthawks , które doczekało się niezliczonej ilości wersji. Obraz ten został wchłonięty przez obecną kulturę, w szczególności amerykańską, dlatego płótno autorstwa Edwarda Hoppera może wydawać się znajome nawet tym, którzy nie są zaznajomieni z twórczością tego malarza. Nawiązania do tego obrazu można znaleźć w wielu filmach oraz innych artystycznych dziedzinach. Wobec takiego sukcesu wypadałoby zapytać jaka historia kryje się za tym obrazem i co sprawiło, że stał się tak kultowy?
Okoliczności powstania
Obraz powstał na początku roku 1942. Dla zaznajomionych z historią USA nie trzeba przypominać w jakim nastroju były wtedy całe Stany Zjednoczone. 7 grudnia 1941roku Japonia dokonała nalotu na Pearl Harbor, czym wstrząsnęła całą Ameryką. Kongres został zmuszony do oficjalnego wypowiedzenia wojny napastnikowi oraz jego sojusznikom, a ludność USA została pochłonięta tak jak reszta świata w ogniu wojny.
Obraz ten jest komentarzem społecznym, który ma za zadanie podkreślić psychologiczne napięcie nowego świata. Nie chodzi tu tylko o wojnę. Codzienną niepewność potęgowało zindustrializowane środowisko, świat ogarniał wszechobecny postęp, a wojna tylko spotęgowała natłok egzystencjalnych pytań.
Tematyka i analiza
Tematyka obrazu jest zatem taka jak cały ówczesny świat – depresyjna i nostalgiczna. Mamy noc, opustoszałe ulice oraz zamyślonych ludzi w restauracji. Nocne przesiadywanie w barze kojarzy się z problemami, które można próbować utopić w alkoholu. Trudno określić co piją przedstawione postacie, ale z pewnością starają się walczyć ze swoimi przemyśleniami.
Zarówno mężczyźni jak i kobieta wydają się być zagubieni, w lokalu panuje ponury nastrój, co tylko potwierdza brak widocznych rozmów. Choć bohaterowie obrazu nie są sami w pomieszczeniu, to jednak zdają się być oni pozostawieni swoim myślom. Autor pozostawia nam tutaj pytanie: czy nie pozostajemy w miejskiej dżungli samotni, mimo otaczającego nas hałasu dnia codziennego?
Dzięki oświetleniu lokalu odcina się on od melancholijnej ulicy. Mroczne miasto pełne widocznych domów, w których śpią ludzie nie dodaje otuchy klientom restauracji. W dodatku skupiamy się na lokalu, zapominając o występowaniu na obrazie miasta. Wszechobecną samotność podkreśla sam lokal. Warto zwrócić uwagę, że autor prawdopodobnie celowo nie uwzględnił na płótnie drzwi. Postacie są otoczone szybą z każdej strony, przez co zostali jakby uwięzieni w lokalu.
Nie dość, że w restauracji każdy odczuwa samotność, to zamknięta atmosfera dodaje depresyjnego klimatu. Autor z każdej strony stara się podkreślić melancholijny nastrój. Każda z postaci jest zagubiona w swoim świecie. Duży wpływ na to ma zapewne ówczesna atmosfera niepewności, z którą było trzeba walczyć każdego dnia. Jednak obraz ten może być też wyrazem samotności ludzi, którzy borykają się ze swoimi prywatnymi problemami.
Styl potęgujący anonimowość
Edward Hopper w swoim największym dziele postarał się nawet o to by jego realistyczny styl potęgował ponury nastrój. Wizja, którą autor chcę nam ukazać jest oddana z brutalną dokładnością, malarz porzucił myśl o jakimkolwiek fantazyjnym przedstawieniu, sprawiając, że możemy poczuć się jak obserwator tej sceny. O czterech postaciach nie wiemy nic, są oni przedstawieni, tak jak reszta otoczenia, anonimowo i beznamiętnie. Prostota kompozycji oraz jej przytłaczający realizm sprawiają, że przyglądając się klientom sami czujemy się przygnębieni. Możemy poczuć ich troski i sami dołączyć się do przemyśleń postaci. Wszystkie zabiegi kompozycyjne, kolorystyczne oraz narracyjne mają za zadanie przekazać prawdę o miejskiej alienacji.
Nocne marki, tudzież Nocne jastrzębie (istnieje kilka wersji polskich tytułów tego obrazu) są pomnikiem czasu rozwoju cywilizacji i wojny. Dzieło odzwierciedla wszystkie problemy dnia codziennego, wątpliwości, samotność oraz zagubienie. Autor przeszyty tymi uczuciami niekoniecznie musiał wzorować się na ujrzanej scenie, ponieważ oddał to co każdemu grało wtedy w duszy. Ludzie borykają się z takimi problemami od zawsze, jednak dopiero wojna doprowadziła do powstania tak wymownego dzieła. Od ataku na Pearl Harbor minie niedługo 75 lat, a nocne marki od tego czasu już od zawsze będą zasiadywać w witrynie baru, stanowiąc towarzystwo dla wszystkich zbłąkanych dusz, które będą poszukiwać towarzystwa w walce z samotnością i melancholią w każdy jesienny wieczór.
Łukasz Miłoszewski
