Wojna trwała w latach 1652-1654 i była pierwszą z trzech wojen morskich pomiędzy Anglią a Zjednoczonymi Prowincjami Niderlandów (zwane również Holandią). Te ostatnie były luźną konfederacją siedmiu na wpół autonomicznych prowincji (Holandii, Zeelandii, Utrechtu, Overijssel, Groningen, Gelderland i Friesland). Uzyskały one niepodległość od Hiszpanii dzięki wygranej wojnie z lat 1568-1648. Holenderski rząd był tworzony poprzez delegatów prowincji wybieranych do Stanów Generalnych rezydujących w Hadze. Najwyższym urzędnikiem w państwie był Stadtholder (choć urząd ten istniał także w każdej prowincji). Tradycyjnie był to książę Oranii. Jednak nie mieli oni władzy absolutnej, ponieważ system polityczny obowiązujący w państwie był zbliżony do zdecentralizowanej oligarchii kupieckiej.
Przyczyny konfliktu
Napięcia pomiędzy Anglią i Holandią narastały od początków XVII w., a były spowodowane tarciami na polu handlu morskiego i ekspansji kolonialnej. Wojna pomiędzy Zjednoczonymi Prowincjami a Hiszpanią była na rękę angielskim kupcom, którzy zajęli miejsce holenderskich kupców wykluczonych z handlu przez Hiszpanów. Po roku 1648, czyli po podpisaniu traktatu pokojowego, Holendrzy chcieli odzyskać swoje miejsce. Angielscy kupcy w niedługim czasie utracili dochody z lukratywnego handlu przyprawami indyjskimi oraz zaczęli tracić wpływy w basenie M. Śródziemnego, w Hiszpanii, na Bałtyku i Ameryce. Rozpoczęła się nieoficjalna prywatna wojna polegająca na zajmowaniu przez kupców angielskich holenderskich statków handlowych.
Pomimo rywalizacji pomiędzy narodami angielska Rada Państwa traktowała Holandię jako naturalnego sojusznika w walce z monarchią i papiestwem. W roku 1650 stadtholder Wilhelm II Orański zmarł na ospę w wieku 24 lat. Jego syn był zbyt młody by objąć po nim stanowisko. Również nie mianowano kogoś z poza rodziny orańskiej. Holenderscy republikanie pod wodzą Cornelisa de Graeff i Johana de Witt próbowali ograniczyć wpływ oranżystów na Stany Generalne. Tymczasem przybyła w marcu 1651 r. do Hagi delegacja angielska na czele z Oliverem St John, która zaproponowała sojusz. Miał on polegać na stworzeniu protestanckiej federacji ze wspólną polityką zagraniczną i handlową. Holendrzy ostrożnie podchodzili do tej propozycji. Jej zdecydowanymi przeciwnikami byli zwolennicy domu orańskiego czyniący wyrzuty z powodu egzekucji Karola I Stuarta oraz odmawiający uznania obecnych władz.
W związku z zerwanymi negocjacjami St John postanowił zredagować Akt Nawigacyjny (X 1651), który jeszcze bardziej pogorszył i tak napięte stosunki. Zezwalał on na dowóz towarów do Anglii jedynie na statkach pod banderą angielską lub banderą kraju, z którego pochodzi towar. Co więcej, prawo transportu towarów do Anglii z krajów pozaeuropejskich udzielone zostało jedynie statkom angielskim. Akt ten w rzeczywistości ustanowił monopol floty angielskiej, co stworzyło warunki szybkiej jej rozbudowy, a następnie pozwoliło na zdobycie przez Anglię przodującej pozycji w obsłudze handlu międzynarodowego. Jednocześnie Akt Nawigacyjny z 1651 r. przyznawał przynależność państwową statkom, które zbudowane były w Anglii przez angielskich budowniczych, stanowiły własność Anglików i były obsadzone i dowodzone przez Anglików.
Pomiędzy zimą 1651 a wiosną 1652 r. wiele holenderskich statków zostało zatrzymanych i przeszukanych przez Anglików. Francuskie wsparcie dla angielskich rojalistów spowodowało rozciągnięcie Aktu Nawigacyjnego również na flotę handlową Francji. Oliwy do ognia dolewał fakt traktowania M. Północnego jako wewnętrznego angielskiego. Anglicy wymagali by obce statki opuszczały tam swoje bandery jako znak szacunku dla nich. Próby załagodzenia sytuacji przez Holendrów spełzły na niczym. stało się jasne, że wojna była nieunikniona. Holendrzy postanowili bronić swoje statki. Na morze w kwietniu 1652 r. wypłynęła flota wojenna admirała Maartena Trompa. Po potyczce z Robertem Blake w Zatoce Dover wojna została rozpoczęta (8 V 1652).
Toczyła się ona na obszarze M. Północnego, kanału La Manche oraz w ograniczonym stopniu w basenie M. Śródziemnego. Stoczono wiele bitew lecz generalnie to silniejsza, lepiej uzbrojona flota angielska zwyciężała z Holendrami. Punkt kulminacyjny osiągnęła podczas bitwy pod Scheveningen w lipcu 1653 r., podczas której zginął admirał Tromp.
Pokój westminsterski
Śmierć Trompa była ogromnym ciosem dla frakcji oranżystów. Skorzystał z tego Johan de Witt, który oczyścił szeregi floty ze stronników domu orańskiego oraz ograniczył ich wpływy w radach miejskich. Stworzyło to dobrą atmosferę do rozpoczęcia rozmów pokojowych. Pomimo tego, że wielu członków angielskiego rządu chciało walczyć do całkowitego poniżenia Holandii, Cromwell zdecydował się na zakończenie walk. Rozmowy pokojowe odbywały się w Londynie na początku 1654 r.. W kwietniu został podpisany w Westminster pokój. Holendrzy zobligowali się do przestrzegania Aktu Nawigacyjnego i oddawania jako pierwsi salutu w momencie spotkania angielskiego statku na ich wodach. Mieli również zapłacić odszkodowanie za straty w handlu. Jednym z postanowień traktatu było zablokowanie możliwości wyboru na stadtholdera przedstawiciela domu orańskiego. Ponadto brytyjscy rojaliści zostali wydaleni z terenu Holandii.
Tekst pochodzi ze strony http://www.bcw-project.org
Praca zamieszczona na podstawie licencji Creative Commons License
