Mortarium
Moździerz z języka łacińskiego nazywa się zwyczajowo mortarium. Jednym słowem, jest to naczynie służące do miażdżenia, co się tłumaczy w terminologii polskiej „zabijania” lub „ubijania”. Posiada ono tłuczek, który jest wykorzystywany do ręcznego rozdrabniania i ucierania przeróżnych substancji, posiadających konsystencję stałą.
Różne rodzaje
My jako ludzie XXI wieku znamy w polskiej kuchni kilka rodzajów moździerzy, czyli innymi słowy „mortariaków”. Chociaż musimy wiedzieć, że moździerze nie tylko są wykorzystywane podczas przyrządzania pokarmów. A mianowicie stosuje się je także w różnych laboratoriach przykładowo do przygotowania leków i kosmetyków. Szczególnie ma on swoje zastosowanie w Azji – podczas dobierania różnych przypraw i ziół potrzebnych do sporządzenia potraw. Uwielbiają go również Włosi, stosując do miażdżenia zasuszonych ziół.
Moździerze płytkie
Moździerze, mimo że służą do rozdrabniania różnych produktów, mają inne zastosowanie i nazwę. Tak zwany moździerz płytki to naczynie laboratoryjne i kosmetologiczne. Moździerz taki wykonany jest z porcelany ciężkiej, aby nie uległ szybkiemu zniszczeniu podczas ucierania w nim i miażdżenia różnych produktów. W Polsce w początkach wieku XIX wykonywano go także z kamienia, jak również z granitu. W takim naczyniu można proszkować różne substancje bardzo dokładnie, by na przykład można je było połączyć z wodą lub oliwką.
Raczej nie uderzać
Należy zawsze pamiętać, iż uderzanie tłuczkiem w moździerz jest raczej niewskazane. Praca z nim polega jedynie na ucieraniu wrzuconych do jego środka substancji. Część robocza tłuczka musi w moździerzu być koniecznie zaokrąglona, dla lepszego jego wykorzystania. Moździerze płytkie, które nazywa się też „chemicznymi”, służą przede wszystkim do precyzyjnego rozdrabniania leków, kosmetyków, jak również przypraw i produktów wykorzystywanych w kuchni.
Moździerz głęboki, tak zwany „tłuk”
Głęboki moździerz to naczynie stosowane do rozdrabniania mniej precyzyjnego. Służy on do energicznego rozkruszania różnych substancji gruboziarnistych – nie tylko metodą ucierania, ale też i uderzania w denko moździerza. Zatem ten rodzaj moździerza i jego tłuczek musi być wykonany z bardzo trwałego kruszywa. Najczęściej są one wykonane z metalu, dla przykładu z brązu lub ze stopu miedzianego. Tłuczek zawsze w tym rodzaju moździerza ma dłuższy i pewniejszy uchwyt. Jego część robocza jest bardziej spłaszczona. Te moździerze służą do rozdrabniania całych kawałków i bryłek różnych substancji i produktów. Można nim rozdrobnić na przykład gałkę muszkatołową oraz pestki niektórych owoców.
Ewa Michałowska-Walkiewicz
