Sportem, który w Warszawie dopiero się rozwijał i zdobywał swoich zwolenników, była piłka nożna. Uprawiana była głównie przez młodzież, zrzeszoną w Sekcji Gier Ruchowych, przynależnej do Warszawskiego Koła Sportowego. Warszawskie Koło Sportowe, założone w 1907 roku, było organizacją elitarną, podobnie jak WTW, WTC i WTŁ. Zrzeszało członków z kręgów arystokracji i finansjery uprawiających hipikę, strzelanie do gołębi i tenis. Należeli do niej m.in. August Potocki, hrabia Edward Raczyński, hr. Aleksander Wielopolski, baron Leopold Kronenberg, magnat przemysłowy Stanisław Lilpop. Protektorem z ramienia rządu carskiego był Rosjanin – baron Kawielin. WKS posiadało tereny w Agrykoli, na miejscu dawnego placu wystawowego uzyskanego od Towarzystwa Wyścigów Konnych przy ul. Myśliwieckiej 1. Siedzibę zaś miało przy ulicy Królewskiej 10. Od 1909 roku działała w ramach WKS Sekcja Gier Ruchowych (w niej uprawiano oprócz piłki nożnej gimnastykę, lekkoatletykę, szermierkę, hokej na trawie, krykiet, łucznictwo, pływanie, łyżwiarstwo, narciarstwo i saneczkarstwo). WKS organizowało liczne zawody sportowe, zwłaszcza w piłce nożnej i lekkoatletyce. Zajmowało się pomocą organizacyjno-finansową dla młodzieży (załatwiało sprzęt, boiska, sparingi z drużynami z innych miast i zaborów). W 1909 roku uczestniczyło w Wystawie Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie, a w 1912 przyczyniło się do organizacji w Agrykoli Wystawy Sportowo-Przemysłowej (o tym w kolejnej części).
W 1912 roku w Agrykoli wybudowano najstarsze w Warszawie boisko piłkarskie, okolone 6-torową bieżnią, ze skoczniami i rzutniami lekkoatletycznymi, wyposażone w drewniane trybuny i ziemne wały dla widzów oraz w zaplecze z boiskami do gier, szatniami i wypożyczalnią sprzętu sportowego. Pozostałą część zajmowały korty tenisowe. Młodzież często musiała jednak trenować na terenach przeznaczonych do wyścigów konnych z powodu braku miejsca. Drużyny piłkarskie zawiązywały się wówczas przy szkołach średnich. Pierwsza powstała w 1903 roku. W 1909 roku było takich drużyn około 20. Rozgrywały między sobą międzyszkolne zawody o mistrzostwo Warszawy przy wsparciu WKS (od 1910 roku rozgrywano zawody o puchar Leona Goldsztanda). Piłka nożna wraz z siatkówką i koszykówką opanowała też ogródki Raua.
Dzięki staraniom WKS do Warszawy zaczęły przyjeżdżać klasowe drużyny z innych miast Kongresówki (głównie z Łodzi) i zaboru austriackiego (poziom piłki nożnej w Galicji był wówczas w stosunku do zaboru rosyjskiego bardzo wysoki). W 1909 roku reprezentacja Warszawy zmierzyła się z Wisłą Kraków, przegrywając 0:7. Rok później (z pomocą zawodników z Łodzi) uległa Cracovii już „tylko” 2:5. W czerwcu 1912 roku przy okazji Wystawy Sportowo-Przemysłowej zorganizowano bardzo interesujący mecz z Pogonią Lwów. Ciekawe, że według ogłoszenia zamieszczonego na pierwszej stronie „Kuriera Warszawskiego” w przeddzień spotkania miały zagrać ze sobą „Wielki międzynarodowy Match piłki nożnej (…) „Sparta” (Praga Czeska) – najlepsza drużyna na kontynencie versus „Pogoń” (Lwów) – drużyna 1-szej klasy Austrjackiego Związku footballowego”. Następnego dnia ukazał się taki artykuł: „Najgłośniejsza w Europie drużyna piłki nożnej „Sparta” z Pragi czeskiej, jedyna godna stawania do zapasów z klubami angielskimi, nie przybyła wczoraj na termin oznaczony, musi bowiem skorzystać jeszcze z kilku zaproszeń dawniejszych w znaczniejszych miastach Europy, w których rozgrywają się obecnie tego rodzaju matche. „Spartę” wczoraj zastąpiła „Varsavia” w zapasach z lwowską „Pogonią”. „Sparta” przyjedzie na pewno nieco później w każdym razie jeszcze w bieżącym miesiącu”. Z tej publikacji niewiele dowiadujemy się o samym meczu. „Varsavia” („Warszawianka”) to reprezentacja WKS, a nie późniejszy ligowy klub. Nie podano nawet wyniku meczu (6:2 dla Pogoni). Wszystko to świadczy o niewielkim prestiżu, jakim cieszyła się wtedy nieznana jeszcze dobrze piłka nożna. Co ciekawe, Sparta Praga przyjechała do Warszawy w 1914 roku i pokonała „Warszawiankę” 11:1. Warto dodać, że w lutym 1912 roku do Warszawy przyjechał popularny wówczas bramkarz lwowskiej Pogoni Marian Steifer. Jego zadaniem było zbudowanie porządnej warszawskiej drużyny, która miała skutecznie rywalizować z silniejszymi dotąd ekipami. Wzmiankę o tym wydarzeniu poświęcił „KW”: „Do zapasów w piłce nożnej drużyny zaczną przygotowywać się z początkiem marca i na ten też termin postanowiono sprowadzić ze Lwowa trenera”.
Pod koniec czerwca rozegrano mecz Warszawa – Sosnowiec. Po raz pierwszy do Warszawy przyjechała reprezentacja z innego miasta leżącego na terenie Kongresówki niż Łódź. O tym wydarzeniu tak wspomniał „KW”: „W „matchu” piłki nożnej drużyna reprezentacyjna Koła sportowego odniosła zwycięstwo w walce z obozem sosnowickiego Tow. Cyklistów”. Dodam, że mecz zakończył się zwycięstwem gospodarzy 12:0. Zastanawiające jest, że więcej możemy w tym samym numerze przeczytać o innym pojedynku: „Wczoraj rozegrali „match”: przybyła z Krakowa drużyna Koła sportowego, składająca się z młodzieży rzemieślniczej, z drużyną reprezentacyjnego warszawskiego Koła sportowego. Walka trwała od godz. 5 m. 49 do poł. do 7 m. 15 wiecz. Przebieg zaś jej był bardzo zajmujący. Zwycięstwo odniosła drużyna warszawska, zdobywając 8:1. Wykazała ona znaczne wyrobienie techniczne. Dla ścisłości należy nadmienić, że w obozie krakowskim brakowało jednego gracza: obóz warszawski składał się z 11, a krakowski z 10”. Jest to jedyny dłuższy opis meczu piłki nożnej w całym roczniku 1912 „KW”. Drużyna krakowska przyjechała w okrojonym składzie, ponieważ żandarmi austriaccy zatrzymali na granicy jednego gracza. Krakowianie nie chcieli też uzupełnić składu piłkarzem warszawskim.
W „KW” występowały czasem informacje o rozgrywanych w Warszawie meczach piłkarskich drużyn szkolnych, nie zawsze z wynikami. W 1912 roku pojawia się na łamach gazety nazwa późniejszego klubu ligowego, najstarszego w Warszawie, który wystąpił w najwyższej klasie rozgrywkowej w niepodległej Polsce – Polonii. Nie jest to jeszcze klub o strukturze sformalizowanej, oddzielonej od WKS. Zdaniem Andrzeja Gowarzewskiego takim stał się dopiero 8 października 1915 roku. Do zebrania założycielskiego doszło w trakcie I wojny światowej, po wycofaniu się Rosjan i wkroczeniu Niemców do Warszawy, w lokalu firmy wydawniczej Gebethner i Wolff. Statut został zaś zatwierdzony przez władze pruskie jesienią 1917 roku. Obecni właściciele oraz kibice Polonii uznają, iż klub narodził się jesienią 1911 roku z inicjatywy Wacława Denhoffa-Czarnockiego, po połączeniu dwóch drużyn szkolnych: Stelli i Merkurego. Co ciekawe, we wrześniu 1925 roku ówcześni działacze Polonii zorganizowali jubileusz dziesięciolecia. Historycy sportu do tej pory prowadzą spór o datę założenia Polonii, jako rok narodzin przyjmowano kolejno 1915, 1912 i 1911. Bezsporny natomiast jest fakt, iż WKS zaprzestało swojej działalności latem 1918 roku.
Bibliografia:
- Gawkowski Robert, Encyklopedia klubów sportowych Warszawy i jej najbliższych okolic w latach 1918-39, Warszawa 2007.
- Gowarzewski Andrzej i in., Polonia, Warszawianka, Gwardia. Prawdziwa historia trzech klubów, „Kolekcja klubów’, t. 7, Katowice 2003.
- Grabowski Tadeusz, Z lamusa warszawskiego sportu, Warszawa 1957.
- Hałys Józef, Piłka nożna w Polsce, Kraków 1981, t. I.
- Kieniewicz Stefan, Warszawa w latach 1795-1914, Warszawa 1976.
- „Kurier Warszawski” 1912.
- Mała Encyklopedia Sportu, red. Kajetan Hądzelek, Warszawa 1985, t. I.
- Mała Encyklopedia Sportu, red. Kajetan Hądzelek, Warszawa 1987, t. II.
- http://www.agrykola-noclegi.pl/en/2015-03-02-10-40-35/historia-klubu.html
- http://www.kspolonia.pl
