11 listopada
Narodowe Święto Niepodległości
"Gdy myślę o dziejach tak oryginalnych naszego państwa, naszego narodu, gdy myślą
się przenoszę do dawnych czasów, gdy Polska z map świata, jako państwo polityczne,
wymazana była, widzę historię wielką mistrzynię życia, jak cicho stąpa, zbiera swoje
prawdy, zbiera wszystkie grozy świata, wszystkie jego radości. Myślę, że gdy przechodzi
ona tak, jak ongi przed upadkiem Rzeczypospolitej, tak i teraz, i po naszej ziemi, po
naszych osadach, tak samo cicho, patrząc na ludzi, zbierając wszystkie mądrości i
wszystką głupotę, to sądzę, że nieraz wiele musi prawd przepuszczać, i tylko dzięki
zaiste niepojętej, a tak wielkiej i niezbadanej litości boskiej, ludzie w tym kraju nie na
czworakach chodzą, a na dwóch nogach, udając człowieka."
Józef Piłsudski
11 listopada to dla Polaków, jedna z najważniejszych dat w kalendarzu. Właśnie wtedy obchodzimy Narodowe Święto, dla upamiętnienia odzyskania przez Polskę niepodległości. To właśnie w 1918 r., po 123 latach zaborów (1795–1918), nasz kraj znów pojawił się na mapie Europy. Święto zostało ustanowione w 1937 roku, od 1939 nie było obchodzone, przywrócono je w okresie transformacji systemowej w 1989 roku. Jest dniem wolnym od pracy.
11 listopada to data umowna, bo rozbrajanie wojsk trzech zaborców zaczęło się już kilkanaście dni wcześniej. Wybrano ją z dwóch powodów: w tym dniu podpisano kapitulację Niemiec, a władzę w Polsce przejął od Rady Regencyjnej przybyły do Polski z magdeburskiego więzienia Józef Piłsudski.
I wojna światowa, zakończyła się przegraną cesarskich Niemiec, rozpadem monarchii Habsburgów i obaleniem Caratu w Rosji. Dla Polaków była to wyjątkowa szansa na odzyskanie niepodległości po ponad stu latach niewoli. Nie było to łatwe, ale dzięki ogromnej pracy wielu patriotów udało się odrodzić polskie państwo.
Odzyskanie niepodległości było wielkim wydarzeniem dla Polaków. Jędrzej Moraczewski tak to opisywał:
"Niepodobna oddać tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym
momencie ogarnął. Po 120 latach prysły kordony. Nie ma „ich”. Wolność!
Niepodległość! Zjednoczenie! Własne państwo! Na zawsze! Chaos? To nic. Będzie dobrze.
Wszystko będzie, bo jesteśmy wolni od pijawek, złodziei, rabusiów, od czapki z bączkiem,
będziemy sami sobą rządzili. Cztery pokolenia nadaremno na tę chwilę czekały, piąte
doczekało".
W latach 1919–1936 rocznice odzyskania niepodległości świętowano w Warszawie jako uroczystości o charakterze stricte wojskowym. Organizowano je zazwyczaj w pierwszą niedzielę po 11 listopada. Pierwszy raz w pełni uroczyście upamiętniono odzyskanie niepodległości 14 listopada 1920 roku. Tego dnia uhonorowano Józefa Piłsudskiego zwycięskiego Wodza Naczelnego w wojnie polsko-bolszewickiej wręczając mu buławę marszałkowską.
Rangę święta państwowego nadano Świętu Niepodległości dopiero ustawą z dnia 23 kwietnia 1937 roku. Miało ono łączyć odzyskanie suwerenności państwowej z zakończeniem I wojny światowej oraz upamiętniać Józefa Piłsudskiego.
Podczas okupacji niemieckiej w latach 1939–1945 jawne świętowanie polskich świąt państwowych było z wiadomych powodów niemożliwe. Organizatorzy przygotowywanych konspiracyjnie obchodów rocznicy 11 listopada, głównie w ramach małego sabotażu, byli narażeni na dotkliwe represje. Jednak mimo to pamięć o Święcie Niepodległości starano się podtrzymywać. Kilka dni przed 11 listopada na murach, ogrodzeniach, płytach chodnikowych pojawiały się afisze, ulotki i napisy, „Polska zwycięży”, „Polska walczy”, „Jeszcze Polska nie zginęła". Przystrajano również pomniki biało-czerwonymi kwiatami i proporczykami, a także umieszczano w wielu miejscach flagę narodową. Także prasa konspiracyjna zamieszczała artykuły przypominające o Święcie Niepodległości.
W 1945 roku w rocznicę ogłoszenia Manifestu PKWN, ustanowiono Narodowe Święto Odrodzenia Polski, obchodzone 22 lipca i jednocześnie zniesiono Święto Niepodległości. Jednak mimo oficjalnego zakazu obchody rocznicy odzyskania niepodległości w dniu 11 listopada organizowane były nielegalnie przez środowiska niepodległościowe. Organizatorzy tych uroczystości bardzo często byli represjonowani przez ówczesne władze państwowe.
Święto Niepodległości w dniu 11 listopada zostało przywrócone przez Sejm PRL ustawą z 15 lutego 1989 roku pod nazwą „Narodowe Święto Niepodległości”. Główne obchody, z udziałem najwyższych władz państwowych, odbywają się w Warszawie na placu marszałka Józefa Piłsudskiego, przed Grobem Nieznanego Żołnierza. Odbywają się także w wielu miastach polskich marsze, parady i wiele innych uroczystości upamiętniających odzyskanie niepodległości w 1918 roku.
To co się stało w 1918 roku było marzeniem wielu pokoleń Polaków, tych którzy brali udział w powstaniach styczniowym, listopadowym czy innych mniej znanych. Ci polscy patrioci wierzyli, ze przyjdzie taki dzień, kiedy Polska rozebrana przez zaborców złączy się na nowo i znowu stanie się jednym państwem. Niestety trzeba było na to czekać ponad 120 lat. Wielu czekało i nie doczekało, ale przekazywało tradycje niepodległościowe swoim następcom a ci kolejnym. Dlatego kiedy nadarzyła się okazja potrafiliśmy podnieść się i odzyskać niepodległość, stworzyć państwo od nowa i zacząć budować Rzeczpospolitą od nowa.
Ireneusz Piątek
