Zmiany nazw i siedzib klubów sportowych to zjawisko, z którym mieliśmy do czynienia w ustrojach kapitalistycznym i komunistycznym, w ligach otwartych i zamkniętych. Dosyć często miało miejsce w momencie, kiedy wyczerpywała się ekonomicznie formuła funkcjonowania klubu i znajdował się nabywca, który przemianowywał klub na swoja modłę. W Polsce mieliśmy do czynienia ze zjawiskiem tzw. fuzji czyli łączenia dwóch klubów w jeden lub też przemianowania. Zazwyczaj w dalszej perspektywie kończyło się to fatalnie, choćby dla Lechii/Olimpii Gdańsk (w tym kształcie przetrwała sezon), Sokoła Tychy (wcześniej Pniewy; wycofał się w trakcie drugiego sezonu), czy Polonii Warszawa, dla której zakup licencji od Dyskobolii Grodzisk Wielkopolski, a przy tym miejsca w ekstraklasie, zamiast oczekiwanych sukcesów przyniósł gorzką pigułkę w postaci dosyć szybkiej zmiany właściciela, a następnie bankructwa i braku przyznania licencji. W tym eseju jednakże chciałbym się skupić na casusie upadku klubu z bloku komunistycznego, który na początku lat 70-tych XX wieku aspirował do miana jednego z czołowych zespołów w Europie środkowo-wschodniej. W tamtym okresie widać już było przewagę klubów piłkarskich z Europy Zachodniej nad drużynami z pozostałych federacji, ale zdarzały się przypadki, że zespoły z bloku wschodniego stawiały skutecznie opór teoretycznie silniejszym. Czy dziś ktokolwiek jest w stanie sobie wyobrazić triumf Slovana Bratysława w finale któregokolwiek europejskiego pucharu w starciu FC Barceloną, albo zacięty finał pomiędzy zespołami z Wysp Brytyjskich i Węgier?
Jednym z najbardziej wstrząsających przypadków przemianowania klubu był los piłkarskiego potentata w Niemieckiej Republice Demokratycznej – Vorwärts (po polsku Naprzód) Berlin. Pierwszą siedzibą klubu był Lipsk, ale już po dwóch latach funkcjonowania został przeniesiony do Berlina (w 1953 roku). Kilkakrotnie zmieniał też nazwę. W latach 60-tych wyrósł na jedną z czołowych drużyn w NRD, sześciokrotnie sięgnął po mistrzostwo i dwukrotnie po puchar ówczesnych „Niemiec Wschodnich”. Klub podlegał resortowi wojskowemu i cieszył się w szczytowym okresie dużą popularnością mieszkańców wschodniej części Berlina. W 1966 roku rywalizował z pierwszej rundzie Pucharze Europy z Górnikiem Zabrze, po zaciętej rywalizacji i dodatkowym trzecim spotkaniu lepszy okazał się zespół z Górnego Śląska. W sezonie 1969/70 doszedł do ćwierćfinału Pucharu Europy, ulegając w dwumeczu późniejszemu triumfatorowi, Feyenoordowi Rotterdam. Co ciekawe, kolejny rywal Holendrów, którym była warszawska Legia, przed pojedynkiem rewanżowym udała się do Berlina, aby potrenować na obiektach „Naprzodu” i zebrać więcej informacji na temat swojego przeciwnika. Kluby wojskowe z bloku wschodniego dosyć często współpracowały i rozgrywały ze sobą mecze towarzyskie. Jednakże z powodu afery dewizowej na Okęciu pomysł ten nie odniósł pożądanego efektu, warszawianie nie byli w stanie skoncentrować się na przygotowaniach po tym jak dwóch czołowych piłkarzy – Janusz Żmijewski i Władysław Grotyński – myślało bardziej o sankcjach, jakie miały zapaść po powrocie zespołu do Polski. W sezonie 1970/71 Vorwärts dotarł do ćwierćfinału Pucharu Zdobywców Pucharów i odpadł z innym holenderskim zespołem – PSV Eindhoven. To był ostatni znaczący wynik w europejskich rozgrywkach i zarazem drugi ćwierćfinał z rzędu.
31 lipca 1971 roku decyzją ministra obrony narodowej Vorwärts Berlin został przeniesiony do Frankfurtu nad Odrą i zastąpił miejscowe Dynamo, które zostało rozwiązane . Klub w okresie prosperity musiał opuścić stolicę NRD i przenieść się na prowincję, tuż pod granicę z PRL. Doszło do tego z inspiracji szefa Stasi, Ericha Mielke, który był protektorem lokalnego rywala „Naprzodu”, Dynama. Vorwärts cieszył się w Berlinie dużo większą popularnością i zdobył więcej trofeów, co wzbudziło zazdrość ministra ds. bezpieczeństwa państwowego w NRD. Po „przeprowadzce” Vorwärts już nie był tak znaczącym klubem, największym sukcesem było wicemistrzostwo w 1983 roku. Natomiast Dynamo urosło w siłę i zaczęło regularnie zdobywać mistrzowskie laury, w latach 1979-88 zdobyło dziesięciokrotnie z rzędu tytuł mistrza NRD. Jest to jeden z niewielu znanych mi przypadków, gdy klub w momencie odnoszenia sukcesów przymusowo zmienia swoją lokalizację, a przez to w dalszej perspektywie tożsamość. Z drugiej strony patrząc „Naprzód” nie miał w Berlinie Wschodnim zbyt długo zapuszczonych korzeni i silnej tradycji, w przeciwieństwie do innych wojskowych klubów w bloku wschodnim, dodatkowo „majstrowanie” przy nazwach klubów było w NRD zjawiskiem nagminnym.
Klub ten istnieje do dziś pod nazwą 1. FC Frankfurt (Oder) e.V, po tym jak 1 lipca 2012 roku następczyni „Naprzodu”, Viktoria połączyła się z MSV Eintracht. Po zjednoczeniu Niemiec i utracie związków ze wschodnioniemiecką armią, rozgrywa mecze w niższych ligach. Zresztą większość klubów, które dobrze prosperowało w komunistycznym tworze, nie było w stanie sprostać realiom piłki zawodowej i z przyczyn głównie ekonomicznych nie przebiło się do Bundesligi.
Na fotografii przedstawione są kolejno herby ASK Vorwärts Berlin, FC Vorwärts Berlin and Vorwärts Frankfurt/Oder; barwy czerwono-żółte klubu nawiązywały do patrona i resortu, którym była Nationale Volksarmee.
Bibliografia:
- Gowarzewski Andrzej, Szczepłek Stefan, Szmel Bożena Lidia i in., Legia to potęga. Prawie 90 lat prawdziwej historii, „Kolekcja klubów”, t. 9, Katowice 2004.
- Hesse Ulrich, Tor! Historia niemieckiej piłki nożnej, Otwock 2014.
- http://www.abseits-soccer.com/clubs/vikfrankfurt.html
- http://www.fcfrankfurt.de/verein/ueber-uns/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/1._FC_Frankfurt
- https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/data/index.html
