Powstanie Ośrodka Studiów Wschodnich – wizja Marka Karpia
Książka „Zmierzyć arszynem” autorstwa Andrzeja Brzezieckiego to fascynująca opowieść o powstaniu jednej z kluczowych instytucji współczesnej Polski – Ośrodka Studiów Wschodnich (OSW). Jego twórca, Marek Karp, nazwany przez autora „ostatnim obywatelem Wielkiego Księstwa Litewskiego”, to postać nietuzinkowa. Karp, na równi szalony, jak i wizjonerski, zebrał wokół siebie grupę pasjonatów, którzy wierzyli w to, że politykę Rosji można zrozumieć, jeśli tylko „zmierzy się ją arszynem”, czyli próbując analizować bez emocji. OSW narodziło się w 1990 roku, w czasach, kiedy III Rzeczpospolita dopiero kształtowała swoje struktury, a chaos i nadzieje na przyszłość towarzyszyły każdej nowej inicjatywie.
Brzeziecki umiejętnie wplata w narrację o instytucji także tło historyczne i polityczne. Pokazuje, jak w burzliwych czasach transformacji OSW stało się jednym z najważniejszych ośrodków analitycznych, śledzących nie tylko wydarzenia za wschodnią granicą Polski, ale też szerzej, na terenie byłego ZSRR. Dla czytelnika interesującego się historią to prawdziwa gratka, bo autor w obrazowy sposób przybliża kontekst powstawania tej wyjątkowej instytucji.
Polityka bez iluzji – OSW a relacje z Rosją
Jednym z najbardziej intrygujących wątków książki jest próba odpowiedzi na pytanie, czy rzeczywiście Rosję można „zmierzyć arszynem”, czyli zrozumieć bez emocji. Brzeziecki pokazuje, jak analitycy OSW przez lata zbierali informacje, pisali raporty, które były wykorzystywane przez kolejne polskie rządy do kształtowania polityki zagranicznej. Historia instytucji to również historia trudnych relacji z Moskwą, jej wpływu na Polskę i inne państwa regionu.
Ciekawe jest, jak Brzeziecki opisuje pracę analityków OSW – dla jednych byli to „jajogłowi”, dla innych szpiedzy. Jednak jedno pozostaje pewne – przez ponad 30 lat analizy ośrodka były traktowane jako jedno z najlepszych źródeł informacji o polityce Kremla. Autor nie omija też tematów kontrowersyjnych, takich jak prognozy dotyczące Putina i zmieniającego się układu sił w Rosji. W tym kontekście książka ma szczególną wartość w dzisiejszych czasach, gdy relacje z Rosją ponownie znajdują się w centrum zainteresowania.
Ośrodek Studiów Wschodnich a polska polityka
W książce Brzezieckiego czytelnik znajdzie wiele anegdot dotyczących pracy OSW, w tym opowieści o ludziach, którzy tworzyli tę instytucję. Autor szczególną uwagę zwraca na ich zaangażowanie, profesjonalizm, ale także pewną dozę idealizmu, z jakim podchodzili do swoich obowiązków. To właśnie ta mieszanka wizji, profesjonalizmu i determinacji sprawiła, że OSW stało się tak istotnym elementem polskiej polityki zagranicznej.
Brzeziecki w bardzo ciekawy sposób opisuje, jak analizy OSW przyczyniły się do lepszego zrozumienia realiów politycznych na Wschodzie. Choć Karp i jego współpracownicy nie zawsze byli traktowani poważnie, z czasem ich prace zaczęły cieszyć się szacunkiem zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Marek Karp – człowiek wizji
Centralną postacią książki pozostaje Marek Karp, którego Brzeziecki przedstawia nie tylko jako twórcę instytucji, ale też jako człowieka pełnego sprzeczności. Karp, człowiek, który sam siebie nazywał obywatelem Wielkiego Księstwa Litewskiego, miał silne poczucie misji związanej z kształtowaniem polsko-litewskich i polsko-białoruskich relacji. To jego wizja była fundamentem działalności OSW, a książka jest w pewnym sensie hołdem złożonym temu niezwykłemu człowiekowi.
Książka „Zmierzyć arszynem” Andrzeja Brzezieckiego to lektura obowiązkowa dla każdego, kto interesuje się historią najnowszą Polski oraz jej stosunkami z krajami Wschodu. Pełna szczegółów, anegdot i dramatycznych momentów, jest nie tylko opowieścią o instytucji, ale też o ludziach, którzy ją tworzyli. Brzeziecki pokazuje, jak z niewielkiej grupy zapaleńców OSW stało się kluczowym ośrodkiem analitycznym, wpływającym na decyzje polityczne w Polsce i za granicą. To książka, która nie tylko przybliża kulisy polskiej polityki wschodniej, ale też pokazuje, jak ważne są wizje i determinacja w kształtowaniu historii.
