Home Artykuły Konstytucja 3 Maja

Konstytucja 3 Maja

przez historyk
0 komentarz

Konstytucja 3 Maja

 

Konstytucja 3 Maja uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją. Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową przyjętą przez sejm. Powstała jako twór polityczny w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nie posiadającej ziemi (gołocie), wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc nadużycia pańszczyzny. Konstytucja formalnie zniosła praktycznie nieużywane od 27 lat liberum veto. Konstytucja obowiązywała przez 14 miesięcy, w tym czasie Sejm Czteroletni uchwalił szereg ustaw szczegółowych, które były rozwinięciem jej postanowień.

Jej twórcy zdawali sobie sprawę, że jednym z głównych powodów, upadku kraju było nadużywanie prawa liberum veto, które od 1652 pozwalało każdemu posłowi na zerwanie Sejmu i odrzucenie wszystkich przyjętych przez Sejm uchwał. Korzystając z takiej możliwości magnaci, czy agenci działający na rzecz państw ościennych, mogli z łatwością przekupić osoby, aby odrzucić jakiekolwiek niewygodne z ich punktu widzenia reformy. Jedynie tzw. „sejm skonfederowany” był wolny od liberum veto. Sejm Czteroletni (zwany też Sejmem Wielkim), który przyjął Konstytucję Trzeciego Maja był właśnie takim sejmem i tylko to pozwoliło na przyjęcie radykalnych, jak na ówczesne czasy, reform.

Twórcy Konstytucji 3 maja chcieli zreformować Rzeczpospolitą Obojga Narodów która jeszcze 150 lat wcześniej była jedną z największych potęg europejskich i największym krajem w Europie, a pod koniec XVIII wieku była już cieniem dawnej potęgi. Jednakże idea reform w Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie była wygodna dla państw sąsiadujących. Słabość Polski była dla nich korzystna, więc powstanie potężnego państwa nie leżało w ich interesie.

Aby zapobiec powstaniu nowoczesnego państwa polskiego, caryca Katarzyna Wielka i król Prus Fryderyk Wielki sprowokowali konflikt pomiędzy „konserwatystami” w Sejmie a królem, dotyczący praw mniejszości religijnych. Caryca Katarzyna i król Fryderyk stanęli w tym konflikcie po stronie szlachty i w październiku 1767 pod Warszawą stanęły wojska rosyjskie. W obliczu przeważających sił August Poniatowski i jego zwolennicy przystali na narzucone siłą przez Rosjan warunki o nienaruszalności wolności szlacheckich i ich prawa do liberum veto oraz prawa szlachty do buntu przeciwko władzy królewskiej – rokoszu. Po uchwaleniu praw kardynalnych Rzeczpospolita stała się protektoratem Imperium Rosyjskiego.

Mimo rozbiorów, pamięć o drugiej w dziejach świata spisanej konstytucji narodowej (uznawanej za bardzo postępowy jak na swoje czasy dokument) przez kolejne pokolenia pomagała podtrzymywać polskie dążenia do niepodległości. Od czasu odzyskania niepodległości w 1918 roku, Święto Konstytucji 3 maja było obchodzone jako najważniejsze święto państwowe.

To co stało się 3 maja 1791 roku było w ówczesnej Polsce czymś wyjątkowym. Znaleźli się wśród naszych rodaków tacy którzy zrozumieli że kraj nasz zmierza ku zagładzie i starali się ten upadek powstrzymać. Niestety idea ta nie znalazła poparcia w wielu rodach magnackich, a także nie była na rękę naszym sąsiadom, którzy wykorzystali to dla własnych celów. Rezultatem tego było odejście od zasad zapisanych w konstytucji a skutkiem były rozbiory. Niestety znów Polacy nie potrafili wznieść się ponad swoje prywatne interesy i zwyciężyła prywata kupiona za rosyjskie i pruskie pieniądze, co zaowocowało ponad stu letnią niewolą.

Teraz patrząc na to co się obecnie dzieje w kraju jakoś dziwnie wydaje się, że koło historii stanęło w podobnym miejscu. Znów nasi "patrioci" są gotowi sprzedać ten kraj bez oglądania się na interes narodu. Chyba my Polacy rzeczywiście nie potrafimy rządzić się tak, żeby Polska rosła w siłę a ludziom żyło się coraz lepiej. Zawsze gdzieś ważniejszy jest interes prywatny niż dobro wspólne. To bardzo smutne, ale brakuje nam polityków takich jacy potrafili wznieść się ponad podziały, ponad prywatę i stworzyli konstytucję 3 maja. Można powiedzieć, że nadal nie potrafimy uczyć się z historii własnego kraju i pozwalamy różnym politykierom rządzić naszym państwem, choć widzimy do czego to zmierza.

Konstytucja 3 Maja była dziełem wybitnym, ale to co się stało później powinno być dla nas przestrogą a niestety nie jest. To bardzo smutne, że nie potrafimy z historii wyciągnąć właściwych wniosków co do naszej teraźniejszości a także przyszłości. Nie potrafimy wznieść się ponad podziały, prywatę i kolesiostwo a przecież wiemy do czego to prowadzi.

 

Ireneusz Piątek

 

 

You may also like

Zostaw komentarz

Ta strona korzysta z plików cookie, aby poprawić Twoje doświadczenia. Zakładamy, że się z tym zgadzasz, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. OK Więcej

Polityka prywatności i plików cookie