Orientalne korzenie szabli
Początków szabli trzeba szukać na wschodzie naszego globu. Taka właśnie broń po raz pierwszy pojawiała się w starożytności, a dokładnie w Persji. Na zachodzie Europy zagościła ona dopiero w V wieku. Jednakże jej poprzednik – miecz – był podstawową bronią sieczną już w wiekach średnich.
Droga do Polski
Szabla do Polski przywędrowała z Węgier. Właśnie nią świetnie prowadziło się walki z siodła, dzięki jej mniejszej wadze od miecza i specyficznemu ukształtowaniu głowni. Szabla dość szybko stała się główną bronią sieczną we wszystkich oddziałach jazdy polskiej. Węgierskie oddziały „raców lekkozbrojnych” były protoplastami polskiej husarii, która złotą kartą zapisała się w historii oręża.
Szabla turecka
Duże znaczenie w propagowaniu szabli mieli przeciwnicy Polaków, tacy jak Turcy i Tatarzy. Po wprowadzeniu szabli jako stałego wyposażenia polskiego wojownika, miecz był już używany sporadycznie.
Szabla zawsze pasowała do polskiego żołnierza
Szable sprowadzane do Rzeczypospolitej zostały dość szybko dostosowane przez płatnerzy tak, aby pod każdym względem pasowały do polskiego żołnierza. Pierwszą szablą polską, była szabla wprowadzona za panowania Stefana Batorego. Nosiła ona oczywiście nazwę „batorówki”. Były to ciężkie szable o małej krzywiźnie i dużym jelcu. Czasem dłoń osłaniał łańcuszek, poprowadzony od jelca do jej rękojeści. Innym typem szabli polskiej była szabla husarska, która zwyczajowo nazywana była „czarną”. Dodawano do niej paluch, czyli obrączkę osłaniającą kciuk przed ucięciem i utrudniającą wypuszczenie szabli z ręki.
Zacna karabela
Karabele były bogato zdobione, najczęściej kością słoniową. Rękojeści do tej szabli wykonywano z hebanu, orzecha lub czarnego dębu. Dokładano także kamienie szlachetne i półszlachetne, które pięknie się prezentowały, gdy szabla ta była dopięta do pasa żołnierskiego. Złoto i srebro także były częstym elementem zdobniczym szabli oraz pochwy. Szable wykonywano też z okazji różnych ważnych wydarzeń. Charakteryzowały je zdobienia, jakim był na przykład wizerunek króla. W ten sposób w Polsce zaistniały szable zwane „janówkami”, które były wykonane na cześć Jana III Sobieskiego, który przyczynił się do wiktorii wiedeńskiej. Szable zwane „zygmuntówkami” wykonywano na cześć króla Zygmunta III Wazy, a tuż po uchwaleniu Konstytucji 3 maja robiono szable „augustówki” na cześć ostatniego króla Polski.
Szable „indyczki kościelne”
Szablę noszono zarówno do stroju codziennego, jak również do paradnego. Do kościoła noszono tak zwane szable indyczki, wykonane z lichej blachy, ale za to z licznymi zdobieniami. Nie była ona właściwie bronią, co kosztowną ozdobą szlachecką. Szablę nosił każdy szanujący się pan.
Po roku 1918
Po odzyskaniu niepodległości Polacy używali najczęściej szabel wzoru 24. Po II wojnie światowej paradną bronią polskich oficerów była rosyjska szabla „szaszka”. Szabla do dziś stanowi ważny element kultury polskiej. Jej wygląd solennie odzwierciedla mentalność polskiej szlachty i rodzimej magnaterii.
Ewa Michałowska-Walkiewicz
