Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku było dla Polaków szokiem- nagle, po niemal wieku niewoli, pozycja dawnych państw zaborczych posypała się jak domek z kart, pozostawiając Polaków samym sobie. Odrodzone państwo było narażone na wiele zagrożeń (co wkrótce pokazała wojna polsko-bolszewicka), a to stało się impulsem do powstania w naszym kraju ruchów nacjonalistycznych, nacechowanych ksenofobią i niezwykle silnym z dzisiejszej perspektywy antysemityzmem.
Ofiarą nagonki prawicy endeckiej miał paść wkrótce, wybrany w grudniu 1922 głosami mniejszości narodowych i PPS, pierwszy prezydent niepodległej Rzeczypospolitej- Gabriel Narutowicz. Do głowy państwa strzelał niejaki Eligiusz Niewiadomski….
Książka Patryka Pleskota ,,Niewiadomski" nie jest typową biografią. Nie jest to także ,,sucha" wyliczanka faktów, jaką znamy chociażby z podręczników szkolnych. To raczej portret psychologiczny zamachowca, kreślony na podstawie faktów, znanych z jego życia, akt sądowych i wypowiedzi Niewiadomskiego. Dzięki niej możemy prześledzić, jak, grając na ludzkich emocjach, można doprowadzić do tragedii….
Zaletą ,,Niewiadomskiego” jest wyrazisty, fabularyzowany styl wypowiedzi autora, dzięki któremu łatwiej jest wczuć się na przykład w klimat warszawskiej ulicy z grudnia 1922. Sprawia on, że czytanie -choć nie jest to pozycja ,,lekka” objętościowo- jest nadzwyczaj przyjemne.
Pleskot przybliża nam postać zabójcy Narutowicza, owładniętego obsesyjną myślą o konieczności ratowania Polski przed utratą niepodległości, a także zabicia…. Józefa Piłsudskiego. Tak, to on miał stać się pierwotnie ofiarą Niewiadomskiego, jednak uratowała go przed tym…konstytucja marcowa, bo dzięki temu, że zostały w niej mocno ograniczone uprawnienia głowy państwa, ,,Ziuk” nie kandydował na urząd prezydenta.
Dlaczego zginął Narutowicz? Czemu nie zgodził się wcześniej na wzmocnienie swojej ochrony? Jaka była rola gen. Józefa Hallera, legendarnego dowódcy ,,Błękitnej Armii” we Francji w trakcie I wojny światowej, w ugruntowaniu zamierzeń Niewiadomskiego? O co prosił zamachowiec przed wykonaniem na nim wyroku śmierci?- na te i wiele innych pytań można odpowiedzieć po lekturze publikacji Patryka Pleskota.
Godne pochwały jest to, że twórca książki nie forsuje w niej swoich poglądów, lecz pozostawia czytelnikom duże pole do przemyśleń. Opisywanie historii metodą fabularyzowanego opisu też jest niewątpliwym plusem ,,Niewiadomskiego”, bo pozwala im ,,wejść w skórę” poszczególnych postaci, prześledzić psychikę i sposób rozumowania bohaterów. Autor nie opierał się tylko i wyłącznie na dokumentach historycznych, lecz także na podstawie doniesień prasowych z epoki, co sprawia, że dzieło Pleskota dodatkowo zyskuje na wartości historycznej.
Myślę, że jest to książka, którą można polecić każdemu: uczniowi, studentowi, czy przeciętnemu czytelnikowi. Może się ona przydać zarówno przy pisaniu pracy domowej z historii, jak i w domu- do czytania dla przyjemności. Niezależnie od motywacji, na pewno warto się z nią zapoznać, by wyrobić sobie własna opinię na temat czynu Niewiadomskiego i jego motywacji.
Miłym zaskoczeniem jest jakość wydania, twarda oprawa i czytelny układ stron, które to zalety zawdzięczamy Wydawnictwu DEMART.
Wszystkie, przytoczone wyżej cechy sprawiają, że publikację niezwykle przyjemnie się czyta, i, powtórzę- jest naprawdę godna polecenia.
