Bitwa pod El Alamein
„Teraz to nie jest koniec, to nie jest nawet początek końca. Ale to jest, być może, koniec początku”.
Winston Churchill
Bitwa pod El Alamein stoczona między armią włoską i niemieckimi oddziałami Afrika Korps pod dowództwem generała, a później feldmarszałka Erwina Rommla, zwanego "Lisem pustyni", a brytyjską 8 Armią dowodzoną przez gen. Claude'a Auchinlecka, zastąpionego później przez marszałka Bernarda Law Montgomery'ego była przełomowym momentem kampanii afrykańskiej. Odbyła się w dwóch etapach. Pierwszy zaczął się od ataku Africa Korps 1 lipca 1942 roku. Atak został zatrzymany i z kolei zaatakowały wojska brytyjskie a oddziały niemiecko-włoskie przeszły do obrony. W dniach 10, 14 i 24 lipca wojska generała Auchinlecka zaatakowały ponownie. Doszło do kilku zaciętych potyczek które jednak nie przyniosły rozstrzygnięcia. W końcu wyczerpane wojska przeszły do działań defensywnych. Bitwa doprowadziła do sytuacji patowej, jednak postępy wojsk Osi na Aleksandrię i Kair zostały zatrzymane.
Kolejny niemiecki atak 30 sierpnia 1942 roku na Alam Halfa nie powiódł się i w oczekiwaniu kontrataku 8 Armii Afrika Korps przeszedł do obrony.
W sierpniu 1942 roku brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery przejął dowództwo 8 Armii od gen. Claude’a Auchinlecka. Nowy dowódca przystąpił od razu do reorganizacji wojsk brytyjskich. Nakreślił plan nowej ofensywy, a także wprowadził szereg działań mających na celu zmylenie dowódców niemieckich co do miejsca i czasu rozpoczęcia ataku (operacja Bertram). W tym celu zbudowano fałszywy rurociąg, który miał przekonać Niemców, że atak nastąpi dużo później i dalej na południe. Skonstruowano liczne makiety czołgów zrobione ze sklejki umieszczonej na łazikach i rozmieszczono je na południu, a czołgi wyznaczone do bitwy na północy były zamaskowane zostały jako samochody ciężarowe.
W październiku 1942 roku, 8 Armia była gotowa do uderzenia. Ponad 200 tys. ludzi i ponad tysiąc czołgów skierowało się przeciwko około 100 tys. żołnierzy i 500 czołgom Włochów i Afrika Korps. Na dodatek dowódca Africa Korps feldmarszałek Erwin Rommel przebywał w tym czasie na leczeniu w Niemczech.
Bitwa rozpoczęła się 23 października o godzinie 21.40 potężną nawałą artylerii.
Montgomery spodziewał się utworzyć dwa korytarze przez pola minowe Osi na północy, aby mogły tamtędy przejść siły pancerne, a dywersyjne ataki na południu miały uniemożliwić przesunięcie sił niemiecko-włoskich na północ. Wojska Osi były okopane wzdłuż dwóch linii, nazwanych przez aliantów Oxalic Line i Pierson Line. Wokół rozmieszczono ok. pół miliona min, głównie przeciwczołgowych, tworząc tzw. Ogród Diabła. Pierwszym celem była Oxalic Line, po czym miał nastąpić atak pancerny na Pierson Line. Wojska brytyjskie wtargnęły tylko na kilka kilometrów od linii Pierson Line a oddziały atakujące na południu utknęły przy grzbiecie Miteirya.
24 października dowódca niemiecki, generał Stumme, zmarł na atak serca w czasie ostrzału. Po okresie zamieszania dowództwo objął generał Wilhelm von Thoma. Hitler początkowo polecił Rommlowi pozostanie w domu i kontynuowanie rekonwalescencji, ale gdy położenie wojsk niemieckich stało się krytyczne, poprosił go o powrót do Afryki. Rommel natychmiast wyjechał i przybył na miejsce 25 października.
Montgomery skoncentrował się na ataku na północy. Nocny atak z 25 na 26 października był pomyślny, a zorganizowane przeciwnatarcie Rommla nieskuteczne (kosztowało AK stratę wielu czołgów). Alianci stracili około 6 tys. ludzi, a wojska Osi straciły ponad 2 tysiące, jednak Rommel miał już tylko około 300 czołgów, gdy Montgomery jeszcze ponad ponad 900.
Następna ofensywa miała miejsce wzdłuż wybrzeża. Atak rozpoczęty na początku listopada 1942 roku zmusił wojska Osi do wycofania. Jednak w tym samym dniu Rommel otrzymał od Hitlera rozkaz „zwycięstwo albo śmierć”, co wstrzymało odwrót. Mimo tego nacisk aliantów był zbyt wielki i siły niemieckie musiały cofnąć się w nocy z 3 na 4 listopada, bo inaczej groziła zagłada całego Africa Korps. Do 9 listopada siły Osi były w pełnym odwrocie, a ponad 30 tys. żołnierzy poddało się. Stało się już jasne, że bitwa jest przegrana i teraz Rommlowi pozostało tylko uratować jak najwięcej oddziałów od całkowitej klęski.
Bitwa była największym triumfem Montgomery’ego, który przyjął miano „Lord Montgomery of Alamein” i został podniesiony do godności para Imperium brytyjskiego. To była pierwsza porażka wojsk niemieckich z brytyjskimi, Jej przebieg zmienił losy całej kampanii w Afryce. Niemcom pozostało już tylko cofać się. Padła propozycja wycofania się żołnierzy niemieckich na Sycylię, ale Hitler odrzucił tą propozycję i mimo kilku taktycznych sukcesów oddziały Africa Korps poddały się w końcu Aliantom.
Ireneusz Piątek
